Cơ quan tố tụng trực tiếp mời luật sư song lại không đứng ra thanh toán thù lao nên dễ dẫn tới tình trạng “thầy cãi” cả nể, không muốn phản biện, đấu tranh bảo vệ thân chủ.
> Luật sư chỉ định có mặt cũng như không
Theo quy trình thông thường, sau khi xác định bị can, bị cáo thuộc trường hợp bắt buộc phải có người bào chữa, cơ quan tố tụng sẽ ra văn bản gửi đoàn luật sư. Sau đó, đoàn sẽ phân công một văn phòng luật sư nào đó cử người tham gia vụ án.
Tuy nhiên, nhiều luật sư cho biết hiện nay không ít trường hợp, để tiện việc, cán bộ tố tụng sẽ trực tiếp mời đích danh một luật sư quen biết nào đó tham gia tố tụng. Thậm chí, các thư ký tòa đều có một danh sách một số luật sư “chữa cháy” để gọi điện thoại nhờ vả vào “phút 89” nhằm tránh cho phiên xử hình sự bị hoãn.
Bằng “con đường tắt” này, cơ quan tố tụng dễ dàng được việc của mình, tránh được vi phạm tố tụng, lại không phải e ngại rằng luật sư mà mình mời sẽ gây ra “rắc rối”.
Một phiên tòa có luật sư chỉ định. Ảnh minh họa: Pháp luật TP HCM. |
Ông Hoàng Cao Sang (Đoàn Luật sư TP HCM) và một luật sư Đoàn Luật sư Đà Nẵng đều cho rằng cần phải xem lại chuyện “mời trực tiếp” này vì không đảm bảo được sự khách quan.
“Trong vụ án, luật sư bào chữa là người gỡ tội, đối lập với các cơ quan buộc tội nên cần phải có sự độc lập nhất định. Cơ quan tố tụng trực tiếp mời luật sư, lại đứng ra thanh toán thù lao cho luật sư, dễ dẫn tới tình trạng luật sư cả nể, không muốn phản biện, đấu tranh. Mặt khác, thực tế này khiến cho luật sư giống người làm hợp đồng cho các cơ quan tố tụng chứ không phải bảo vệ thân chủ”, luật sư Sang nhận định.
Theo ông Nguyễn Tấn Thanh (Đoàn Luật sư TP HCM), để nâng chất hoạt động bào chữa theo chỉ định, điều quan trọng nhất vẫn là cái tâm của người bào chữa. Bởi lẽ nghề luật sư không chỉ là cung cấp dịch vụ hỗ trợ pháp lý để lấy tiền của thân chủ mà còn mang trên mình một sứ mệnh cao quý là bảo vệ công lý, bảo vệ sự thật. Từng có những luật sư dù bào chữa miễn phí, bào chữa chỉ định vẫn rất nhiệt huyết, thậm chí từng minh oan được cho người vô tội.
Bên cạnh đó, luật sư Thanh cũng đề cập tới việc luật sư chỉ định cần phải có đủ thời gian để nghiên cứu hồ sơ vụ án, tiếp xúc thân chủ, thu thập chứng cứ… trước khi phiên tòa diễn ra. “Việc này sẽ tránh được tình trạng trống đánh xuôi, kèn thổi ngược do luật sư không kịp tiếp xúc với thân chủ, không hiểu được nguyện vọng hay quan điểm của họ. Ra tòa vẫn có nhiều trường hợp luật sư bào chữa xin giảm nhẹ hình phạt cho thân chủ trong khi thân chủ một mực kêu oan, không nhận tội. Hay ngược lại, thân chủ thừa nhận hành vi phạm tội, chỉ xin giảm nhẹ nhưng luật sư một mực kêu bị cáo không có tội”, luật sư Thanh nói.
Từ đó luật sư Thanh đề nghị luật nên quy định rõ thời điểm, thời hạn mà cơ quan tố tụng bắt buộc phải tìm luật sư chỉ định cho bị can, bị cáo trong tiến trình tố tụng: “Tốt nhất là ngay từ giai đoạn điều tra ban đầu, cơ quan điều tra cần phải nhanh chóng có văn bản gửi tới đoàn luật sư để chỉ định luật sư tham gia tố tụng. Sự tham gia của luật sư sẽ xuyên suốt cho đến khi kết thúc phiên tòa”.
– Không ít trường hợp, sáng luật sư mới nhận quyết định bào chữa, chiều vụ án đã được đưa ra xét xử nên luật sư xoay kiểu gì cũng không thể nghiên cứu kỹ vụ án nên rơi vào trường hợp “án tại hồ sơ”, cứ mặc nhiên nhìn vào hồ sơ để bào chữa. Hoặc luật sư sẽ chạy theo khuynh hướng của tòa, viện, dựa vào quan điểm của đại diện VKS để “tranh luận”. (Ông Hoàng Tư Lượng, Đoàn Luật sư TP HCM). – Tôi biết có những vụ khi luật sư bào chữa chỉ định từ chối bào chữa với lý do nghiên cứu vụ án chưa sâu thì tòa sẵn sàng mời luật sư khác thay thế để phiên xử được diễn ra đúng lịch. Nhất là vào các dịp lễ lạt, khi ngành tòa tổng kết thi đua hoặc khi vụ án sắp rơi vào tình trạng quá hạn. (Một luật sư Đoàn Luật sư tỉnh Đồng Nai) – Theo tôi, án bắt buộc phải có người bào chữa thường phức tạp, có thể ảnh hưởng tới tương lai của một con người. Nếu bị cáo chịu khung hình phạt cao nhất là tử hình thì ranh giới giữa sự sống và cái chết rất mỏng manh, rất cần có luật sư tâm huyết, giỏi chuyên môn. Vì vậy, cần phải đề cao hơn nữa việc chọn lựa luật sư bào chữa chỉ định. (Ông Hoàng Cao Sang, Đoàn Luật sư TP HCM). |
Theo Pháp luật TP HCM